2012 (2009) ****

2012 er frábær kvikmynd. Hún er Independence Day (1996) með góðu atriðunum en það er enginn tölvuvírus sem bjargar deginum gegn illum geimverum, Titanic (1997) án asnalegs illmennis og syndaflóðið úr Genesis með Nóa í aukahlutverki. Það eru vissulega illmenni í þessari mynd, og flest eru þau það vegna stöðu sinnar í þjóðfélaginu og auðs. Aðal illmennið, Anheauser, sem er vel leikið og áhugavert í höndum Oliver Platt er skýrt í höfuð á einu af fyrirtækjunum sem bandaríska ríkið þurfti að bjarga með gífurlegu fjármagna á kostnað bandarískra þegna. Hann selur jafnvel mömmu sína í skondnu atriði.

Roland Emmerick leikstýrir myndinni, greinilega endurnærður og ferskur eftir að hafa skilað af sér einni ömurlegustu kvikmynd allra tíma, 10.000 BC (2008). Ég hef yfirleitt haft mjög gaman af myndum hans, fyrir utan 10.000 BC að sjálfsögðu, en upp úr standa Universal Soldier (1992) þar sem Jean Claude Van Damme og Dolph Lundgren leika hermenn sem hafa verið uppfærðir með tölvuheila og líkamsstyrk, en heilaþvotturinn virkar ekki nógu vel og góðmennið Damme þarf að taka á stóra sínum gegn illmenninu Lundgren. Einnig leikstýrði hann Independence Day, þar sem Will Smith kýldi geimverur kaldar og Jeff Goldblum fann upp tölvuvírus sem hægt er að hlaða inn í lélegan eldvegg geimveranna.

Ekki má gleyma hinni hötuðu en skemmtilegu Godzilla (1998), þar sem Matthew Broderick og íbúar New York flýja undan risavaxinni eðlu, þar til Broderick fattar að þetta er bara stórt dýr. Fyrst ég er byrjaður að telja upp, þá gerði hann einnig Stargate (1994) um vísindamanninn James Spader og hóp hermanna sem Kurt Russell leiðir sem ferðast um heimsins víddir gegnum stjörnuhlið. Fullt af sjónvarpsþáttum hafa verið framleiddir í framhaldi. Einnig gerði hann The Patriot (2000) sem kom Heath Ledger á framfæri í Hollywood, þar sem hann lék son og skyggði á Mel Gibson, en það skapaði ákveðið ójafnvægi í myndinni. Einnig gerði hann The Day After Tomorrow (2004) þar sem Jake Gyllenhall og Dennis Quaid þurfa að takast á við heljarfrost sem skellur á og frystir heiminn, með skelfilegum afleiðingum. Engin af ofantöldum myndum jafnast samt á við 2012.

Sagan er sáraeinföld, og virkar vel hugsanlega vegna þess að rammi hennar er nokkuð sem allir þekkja, mýtan um syndaflóðið og örkina hans Nóa úr Genesis Biblíunnar. Það er gert nokkuð ljóst að Guð er ekki sáttur við nútímamanninn, en vísbending um það er þegar sprunga aðskilur fingur Adams og Guðs í frægu listaverki Leonardo Da Vinci í lofti rómverskrar kirkju. Mig grunar að leikstjórinn hafi slíka tilfinningu vegna ógurlegrar spillingar í stjórnmálum og fyrirtækjum, eins og Íslendingar hafa einnig þurft að upplifa síðustu ár, að hann telur þörf á að hreinsa svolítið til. Byrja upp á nýtt. Hljómar kunnuglega, ekki satt?

Sagan er einföld. Indverskur vísindamaður, Dr. Satnam Tsurutani (Jimi Mistry) uppgötvar samband sólgosa og aukins hita í kjarna Jarðarinnar, og fræðir vísindaráðgjafa forseta Bandaríkjanna, Dr. Adrian Helmsley (Chiwetel Ejiofor) um stöðu mála. Helmsley fer á fund með starfsmannastjóra Hvíta Hússins Carl Anheuser (Oliver Platt) sem kemur honum í beint samband við forseta bandaríkjanna, Thomas Wilson (Danny Glover). Þeir hafa þrjú ár til að undirbúa áætlun sem bjarga á mannkyninu frá glötun.

Rithöfundurinn Jackson Curtis (John Cusack) uppgötvar að eitthvað er ekki í lagi þegar hann fer í útilegu með börnum sínum, Nóa (Liam James) og Lilly (Morgan Lily) til Yellowstone Park, en þar hefur eftirlætis stöðuvatnið hans þornað upp. Áður en hann getur skoðað svæðið almennilega hefur hann verið umkringdur af alvopnuðum hermönnum Bandaríkjahers. Hann er færður fyrir Dr. Adrian Helmsley, sem reynist vera einn af örfáum aðdáendum hans, en Curtis hafði skrifað skáldsögu um endalok Jarðar og viðbrögð stjórnvalda við slíkum hamförum. Curtis er fylgt út af svæðinu, en furðulegur dómsdagsspámaður með útvarpsþátt hefur sínar eigin kenningar um hvað er á seyði, og kemur Curtis á sporið um samsæri sem er í gangi til að fela hörmungarnar sem ógna heiminum. Þessi klikkaði spámaður, Charlie, er leikinn snilldarlega af hinum stórskemmtilega Woody Harrelson.

Það tekur Curtis smá tíma að melta upplýsingarnar, en tekst að púsla brotunum saman þegar fyrrverandi eiginkona hans Kate (Amanda Peet) og kærasti hennar Gordon Silberman (Thomas McCarthy) lenda í því að stórmarkaður þar sem þau versla klofnar í tvennt, og Curtis sem hefur aukastarf  sem bílstjóri lúxuskerru, kemst að því að ríkisbubbar eru að flýja svæðið og sonur Yuri Karpovs (Zlatko Buric), rússnesks boxara og auðkýfings, segir honum hreint út að hann muni fljótlega deyja eins og allir aðrir í heiminum nema útvaldir.

Allt smellur þetta saman í huga Curtis, og þetta er bara á fyrstu mínútum myndarinnar, og hann ákveður að leita arkarinnar og bjarga fyrrum eiginkonu sinni og börnum, ásamt lýtalækninum Gordon sem kom í hans stað, leigja flugvél og flýja áður en heimurinn hrynur. Og hann er byrjaður að hrynja. Curtis nær fjölskyldu sinni nokkrum sekúndum áður en borgin tekur að falla saman, og ekur á lúxuskerrunni gegnum borg sem hrynur saman fyrir augum hans. Hefst þar einn skemmtilegasti eltingarleikur sem ég hef séð í kvikmynd, náttúran sjálf gegn fráskilinni kjarnafjölskyldu.

George Seagal kemur einnig sterkur til leiks sem gamli söngvarinn Tony á risasnekkjunni Genesis, og aðrar eftirminnilegar aukapersónur eru flugmaðurinn Sasha (Johann Urb) sem á eitt augnablik sem minnir á atriði úr Indiana Jones and the Temple of Doom (1984) og kynbomban Tamara (Beatrice Rosen) sem reynist aðeins flóknari persóna en mann grunaði þegar hún fyrst birtist. Einnig eiga kínverskir verkamenn fulltrúa í hetjunni Tenzin (Chin Han), sem reynist úrræðagóður þegar í ljós kemur að verkamennirnir sem unnu að gerð arkarinnar fá ekki farmiða, en hann er bróðir búddamunksins Nima (Osric Chau) sem hefur fengið tækifæri til að bjarga afa sínum og ömmu undan hamförunum. Thandie Newton er svo dóttir forseta Bandaríkjanna.

Tæknibrellurnar eru án vafa það besta sem ég hef séð. Taktu fallegustu útsýnismyndir sem þú getur hugsað þér og fáðu þær til að hrynja innanfrá í fullkomnu samræmið við lögmál eðlisfræðinnar, og þá kemstu nálægt því að ímynda þér hvað þú munt sjá í þessari mynd. Þó að þetta sé hörmungarmynd, þá er hún ekki sorglegur harmleikur, heldur meira léttmeti - ævintýri venjulegs fólks við afar óvenjulegar aðstæður.

Sagan er full af klisjum, en persónur og leikarar það góðar, og húmorinn settur það skemmtilega fram, eins og þegar hæna ein á skondið augnablik undir öxi kínverskrar ömmu, ásamt ógleymanlegum tæknibrellum, og hnyttnum skotum á samtímastjórnmál, spillingu og vinargreiða, að hún hittir beint í mark.

Surrogates (2009) ***1/2

Surrogates er mun skemmtilegri vísindaskáldsaga en ég átti von á, og vísar aðeins í hellislíkingu Platóns, en það eitt gefur henni hálfa stjörnu aukalega. Bruce Willis stendur líka alltaf fyrir sínu, í ágætlega leikstýrði mynd Jonathan Mostow, en hann hefur gert nokkrar sæmilegar spennumyndir eins og “Terminator 3: Rise of the Machines” (2003), “U-571″ (2000) og eina þrusugóða; “Breakdown” (1997)  með Kurt Russell.

Í nálægri framtíð, ekki ólíkri okkar eigin nútíð, fyrir utan að flestar manneskjur lifa í gegnum tölvuskjá og þykjast vera flottari og betri en þær eru í raun og veru. Bíddu nú aðeins! Er þetta ekki nútíminn?

Nei, málið er að persónan sem maður stjórnar er ekki bara nafn á tölvuskjá, karakter í tölvuleik eða undirskrift áhrifamanns, heldur vélmenni sem hlýðir í einu og öllu hugsunum notandans. Þannig getur fimmtugur karlmaður þóst vera 18 ára stúlka, sjötug kona þóst vera fegurðardrottning (eins og allir hinir) og sextug lögga hlaupið og stokkið af gífurlegum krafti. Mannfólkið hefur sætt sig við þennan heim þar sem vélmenni sinna öllum þeirra verkum, lifa í gegnum þau til að öðlast ánægju og hafa samskipti við annað fólk, en það er samt eitthvað sem virðist vanta í lífið.

Bruce Willis í “Surrogates”

Bruce Willis uppgötvar það, þegar hann þarf á konunni sinni að halda, Maggie (Rosamund Pike), en fær ekkert annað en stuðning vélmennis hennar, að ekkert jafnast á við nærveru annarrar manneskju, sama þó að hún sé kannski krumpuð og ófullkomin að einhverju leyti. Í heimi þar sem manneskjur eru háðar fullkomleika og æskudýrkun, og eldra fólk fær tækifæri til að lifa sem ungt og hresst fólk, þó það sé í gegnum vélmenni, væri slík freisting ekki þess virði?

Það kaldhæðnislega er hversu nálægur þessi heimur er okkar eigin veruleika. Það er til fólk sem virðist lifa í gegnum sjónvarpið eða netið, og þurfa í raun ekki á neinu öðru að halda. Hægt er að vinna gegnum netið, fá mat sendan heim, sofa heima. Það þarf í raun ekki alvöru mannleg samskipti lengur til að komast af. Kvikmyndin fjallar um þennan greinarmun á mannlegum veruleika og sýndarveruleika, nokkuð sem við eigum raunverulega erfitt með að greina í sundur, enda fjöldi fólks sem tekur til dæmis fréttir úr sjónvarpi eða öðrum miðlum mun alvarlegar en að takast á við eigin vandamál sem það upplifir sjálft. Einhvern veginn virðist eigin líf verða léttvægari til samanburðar við stóratburðina úti í heimi, við erum svo lítil í samanburði.

Rosamund Pike í “Surrogates”

Þegar sonur uppfinningamannsins Older Canter (James Cromwell) er myrtur af manni með furðuvopn sem getur grillað heila notanda vélmennis með því að skjóta í augu vélmennisins, þá fara hlutir að gerast. Bruce Willis er rannsóknarlögreglumaðurinn Tom Greer, en ekkert morð hefur verið framið í fjölmörg ár, þannig að þetta verður strax svolítið sérstakt. Reyndar velti ég fyrir mér af hverju morðdeild sé enn rekin mörgum  árum eftir að morð eru ekki lengur framin, en það er aukaatriði. Hann rannsakar málið ásamt félaga sínum Peters sem leikin er af  Radha Mitchell.

Í ljós kemur að það er stórt stjórnmálaplott í gangi sem Greer þarf að sjá í gegnum og leysa ásamt morðmálinu, og þar að auki finna merkingu með eigin innantómu lífi, nokkuð sem hann uppgötvar þegar vélmennið hans er drepið og krossfest.

Inn í söguna blandast Predikarinn, leikinn af Ving Rhames, en síðast þegar ég sá þá saman á hvíta tjaldinu var í Pulp Fiction, en þá var Rhames nauðasköllóttur með plástur á hnakkanum en nú er hann dúðaður með svart jólasveinaskegg og minnir helst á risastóran bangsa. Annars viðurkenni ég að söguþráðurinn er frekar þunnur, og allar aðrar persónur en Tom Greer frekar flatar, en þannig hlýtur lífið að vera í heimi þar sem flatskjáir eru lífið sjálft.

Þriggja stjörnu mynd sem ég gef þrjár og hálfa fyrir að vera svolítið heimspekileg.